Vitamin D i cink (SVE ŠTO NAM JE POTREBNO ZA JAK IMUNITET)

Razmišljajući ovih dana o imunitetu i šta je ono bez čega naš imunitet ne može, kao stručnjak iz oblasti nutricionizma, odlučila sam se za dva bitna faktora – a to su vitamin D i cink.

Svi drugi nutrijenti se mogu uz pravilnu ishranu iskoristit, ali ako ne provodimo vrijeme vani na suncu bar 30 minuta nemamo dovoljno vitamina D. Najnovije studije kažu da 80% stanovništva ima deficit vitamina D, naročito u zemljama koje se nalaze što sjevernije na našoj planeti zbog manje količine sunca .

Vitamin D je jedini vitamin koji ima i ulogu hormona. Prvi oblik vitamina D3 , holekalciferol stvara se u našoj koži pod dejstvom sunčeve svjetlosti iz holesterola . Kod većine mladih  ljudi dovoljno je osunčavanje šaka, lica, ruku u trajanju od 15 minuta, tokom nekoliko dana da bi se proizvelo dovoljno vitamina D. Nakon apsorpcije iz životnjskih namirnica ili sinteze  u koži, vitamin D se u jetri pretvara u akumulativni oblik. Po potrebi on se onda može u bubregu pretvoriti u svoj aktivni oblik. Dobro funkcionisanje jetre i bubrega preduslov je za optimalan status vitamina D u tijelu. Drugi oblik je vitamin D2 , koji se naziva i ergokalciferol, koji se sintetiše kada se određene gljivice izlože ultravioletnom svjetlu. Za čovjeka je bitan D3 vitamin jer je bioraspoloživ i djelotvorniji u odnosu na D2 oblik.

FUNKCIJA VITAMINA D

1. Zdrave kosti i zubi zavise od vitamina D. On održava gustinu i jačinu kostiju u odrasloj dobi. Vitamin D pospješuje apsorpciju kalcijuma iz namirnica i povećava količinu akumuliranog kalcijuma u tijelu. On povećava i nakupljanje drugih minerala u kostima. U slučaju nedostatka vitamina D dolazi do stanjenja gleđi, zaštitnog sloja na zubima što za posledicu ima pojavu karijesa.
   
2. Vitamin D pomaže aktiviranju bijelih krvnih zrnaca kod infekcije tako da se njegova uloga u imunološkom sistemu postaje značajna. Novije studije ukazuju na povezanost između poremećaja metabolizma vitamina D i nastanka autoimunih bolesti kao što su multipla skleroza, dijabetes tip 1, kronova bolest, metabolički sindrom, psorijaza, reumatoidni artritis, lupus…
   
3. Vitamin D ima važnu ulogu pri razvoju ćelija različitih tkiva, gdje spadaju bijela krvna zrnca i ćelije u epitelnom sloju tkiva. Vitamin D sprečava nekontrolisani rast nenormalnih, loše razvijenih ćelija i omogućava razvoj zdravih funkcionalnih zrelih ćelija.

VITAMIN D U NAMIRNICAMA

UZROCI POREMEĆAJA ZALIHA VITAMINA D 

Uzroci poremećaja su mnogo češći nego što se pretpostavlja:

– Način života, loše navike, nedovoljan boravak na svježem vazduhu i slabo izlaganje kože UV zračenju

– Opterećenje teškim metalima, aluminijumom dovodi do blokade aktiviranja vitamina D i do potpune obustave metabolizma vitamina D!

– Vegetarijanci su rizična grupa. Vitamin D se prije svega nalazi u namirnicama životinskog porijekla. Nalazi se u biljkama nana/menta . Bitno je zato da se vegetarijanci više izlažu suncu kako bi sintetisali više vitamina D.

– Duboka starost je faktor rizika jer stariji ljudi su više vezani za svoju kuću ili starački dom i ne dobijaju dovoljno sunčeve svjetlosti  i hranjivih supstanci, tako da su izloženi povećanom riziku od nedostatka vitamina D . Osim toga u starosti je sinteza vitamina D u koži manje djelotvorna i u odnosu na mlađu populaciju, kod starijih se osoba manje od 1/3 vitamina D stvara djelovanjem sunca. Pored toga, bubrezi kod starijih osoba gube sposobnost da akumulirani oblik vitamina D pretvore u njegov aktivni oblik. Zbog svega ovoga posebnu pažnju treba obratiti na populaciju stariju od 60 godina i obavezno uvesti suplementaciju vitaminom D.

– Godišnja doba i geografske paralele utiču na količinu sintetisanog vitamina D u ljudskom tijelu. Intenzitet sunca i dužina trajanja dana u sjevernim geografskim širinama je smanjena, tako da naročito u zimskom periodu postoji opasnost da dođe do pojave manjka vitamina D, pogotovo ako je uz to i unos namirnica bogatih vitaminom D smanjen. Sredstva za sunčanje sa zaštitnim faktorom većim od 8 potpuno sprečavaju sintezu vitamina D u koži.

– Poremećaj probave, hronična oboljenja jetre i žučne kese, kao i drugi poremećaji probavnog trakta kod kojih se masti loše apsorbuju, redukuju apsorpciju i akumulaciju vitamina D.

KADA PITI SUPLEMENT VITAMINA D?

1. Osteoporoza – vitamin D zajedno sa kalcijumom pripada “zlatnom standardu“ u prevenciji i terapiji osteoporoze. Vitamin D uz kalcijum usporava ili čak i zaustavlja gubitak koštane mase.
   
2. Prevencija karcinoma – dokazano je da vitamin D smanjuje rizik od nastanka različitih oblika karcinoma.
   
3. Multipla skleroza – U oblasti sa puno sunčevih zraka (Alpi, Ekvator) gotovo da i nema pojave multiple skleroze dok je u skandinavskim zemljama veći procenat oboljelih.
   
4. Slabost mišića i prevencija pada – zbog bolje strukture kostiju kod starijih ljudi koji piju vitamin D smanjen je broj padova i preloma.
   
5. Psorijaza – zbog svoje sposobnosti da reguliše i razvija ćelije kože , vitamin D može da uspori abnormalan rast ćelija psorijaze i da utiče na intenzitet bolesti.
   
6. Imunodeficijencija – vitamin D posjeduje imunomodulatorno dejstvo. Ovo njegovo svojstvo bi u budućnosti moglo da dobije još više na značaju, ako se značaj vitamina D u terapiji autoimunih bolesti bude potvrdio u još šire sprovedenim studijama.
   
7. Upalni procesi i bolovi – terapija vitaminom D u dozi od 2000-3000IJ smanjuje klasične upalne parametre, kao što je CRP tj. C-reaktivni protein, interleukin 6 kao i NF-kapa B. Kod pacijenata sa bolovima u leđima,  davanje vitamina D je pokazalo da su svi pacijenti, koji su imali manjak vitamina D, reagovali kliničkim poboljšanjem stanja kada su uzimali suplement vitamina D. Ukoliko imate problema sa bolovima u leđima vaš termin za pregled kod fizijatra možete da zakažete ovdje.
   
8. Gubitak sluha kao i zujanje u ušima može biti prouzrokovan deficitom vitamina D.

PREKOMJERNO UZIMANJE VITAMINA D

Dugotrajno uzimanje >4000IJ vitamina D dnevno može dovesti kod djece do previsokog nivoa kalcijuma u krvi i hiperkalcemije.

Preporučen DNEVNI UNOS vitamina D – nove studije su pokazale da dnevni unos vitamina D od 4000IJ D3 u odnosu na 400-600IJ , u trajanju od 6 mjeseci , kod odraslih osoba može da doprinese  da se bolje osjećaju. Poslije 30-e godine života, kada nastupa gubitak koštane mase, preporučuje se najmanje 800-1200IJ vitamina D3. Najbolje je uzeti suplement vitamina D uz obrok i moja preporuka je da uzimate vitamin D u kapima organskog porijekla.

Drugi bitan element našeg imunološkog sistema je CINK. Cink je element u tragovima i  učestvuje u desetinama tjelesnih funkcija. Skoro da i ne postoji neka važna slika bolesti u kojoj poremećaj zaliha cinka ne igra važnu ulogu, bilo da se radi o nedostatku ili poremećajima u raspodjeli. Cink je „multitalenat“ koji je važan antioksidant, bez koga imuni sistem ne može da radi kako treba. Važan je kao antagonist teških metala i bez cinka bi nastupila psihička oboljenja, povećale bi se tendencije ka upalama i došlo bi do dizbalansa odnosa acido-bazne ravnoteže.

Vitam D3 u kapima možete da naručite u našem web shopu:

ZNAČAJNE FUNKCIJE CINKA

1. Enzimske funkcije – cink učestvuje u aktivaciji 200 enzima u organizmu. On učestvuje u njihovoj sintezi , ali i u njihovoj katalitičkoj funkciji tj. on je neophodan za određeni metabolički proces , ali se u tom procesu ne troši. Cink može da inhibira ili ubrza metabolički proces. Tako npr. cink određuje oslobađanje supstanci neurotransmitera. Cink igra centralnu ulogu u diobi ćelija. Stvaranje i razgradnja nukleinskih kiselina (DNK, RNK) takođe, zavise od cinka.
   
2. Zaštitno dejstvo cinka štiti ćelije od oštećnja koje stvaraju slobodni radikali . Osim toga on štiti od trovanja teškim metalima (kadmijum, olovo, nikl, živa…). Ovi teški metali nisu samo u stanju da potisnu cink  iz njegovih enzimskih funkcija, već su poznati i po tome što mogu da izazovu reakcije slobodnih radikala koje su štetne za ćelije.
   
3. Metabolizam hormona – cink je veoma značajan za metabolizam polnih hormona (npr. testosteron), hormona štitne žlijezde, hormona rasta, inzulina i prostaglandina.
   
4. Cink reguliše imunološki odgovor organizma.

ZNACI POREMEĆAJA ZALIHA CINKA

UZROCI NASTANKA POREMEĆAJA ZALIHA CINKA:

• Nedovoljan unos kod male djece i adolescenata, starijih osoba kao i redukcione dijete.
  
• Smanjena apsorpcija usljed spoljašnjih uticaja: prevelik unos kalcijuma, fosfora, fitata ili hranjivih vlakana, hronično trovanje teškim metalima.
  
• Poremećaj resorpcije, nedovoljna aktivnost pankreasa, zapaljenske bolesti crijeva (Kronova bolest, ulcerozni kolitis)
  
• Povećanje potreba tokom trudnoće, dojenja ili kod bavljenja vrhunskim sportom
  
• Oboljenja bubrega ili jetre, dijabetes mellitus, infekcije, operacije, opekotine, srčani infarkt, zapaljenska reumatološka oboljenja, karcinom, anemija, interakcija sa lijekovima.

U zavisnosti od vrste namirnice, iskoristi se 15-40% cinka iz hrane. Bolja iskoristljivost je iz namirnica životinjskog porijekla u odnosu na biljne namirnice. Veliki udio balastnih materija može umanjiti iskoristljivost cinka. Istraživanja su pokazala da se ne može unijeti dovoljna količina cinka preko hrane što za posledicu ima deficit cinka i kod djece i kod odraslih.

SADRŽAJ CINKA U NAMIRNICAMA

STANjA KOD KOJIH JE NEOPHODNA  SUPLEMENTACIJA PREPARATIMA CINKA:

1. Očna oboljenja. Najveća koncentracija cinka je u mrežnjači oka. Cink je u funkcionalnom odnosu sa vitaminom A i ako postoji deficit cinka postoji i deficit vitamina A, što za posljedicu ima noćno sljepilo ili nedovoljna adaptacija oka na mrak. Postoji mnogo obećavajućih novih studija o korištenju cinka u terapiji degeneracije makule, što je najčešći uzrok smetnji vida i gubitka vida u starosti.
   
2. Hirurgija/opekotine/zarastanje rana. Postoje flasteri za zarastanje rana sa cinkom koji se koriste kod dijabetičara. Kod opekotina često dolazi do pada nivoa cinka u plazmi sa tipičnim simptomima nedostatka cinka. Dodatnim unosom cinka ubrzava se stvaranje nove kože kod opekotina do trećeg stepena, kao i brže zarastanje otvorenih rana.
   
3. Dijabetes mellitus – dejstvo inzulina, ali i stabilnost inzulina u pogledu oksidativnih procesa, direktno zavisi od cinka. Hroničan nedostatak cinka dovodi do smanjenja lučenja beta ćelija u pankreasu, proizvodnja insulina postaje sve manja i onda nastaje statički dijabetes. Skoro svi dijabetičari imaju deficit cinka, pošto ga izbacuju mnogo preko urina.
   
4. Imuni sistem – nedostatak cinka ugrožava imuni sistem. Disbalans unutar imunog sistema se mainfestuje alergijama, autoimunim oboljenjima ili sklonosti čestim infekcijama. Kod upale srednjeg uha , angine i upale sinusa, smanjenja otoka sluznice se preporučuje upotreba cinka. Cink inhibira aktivnost virusa i bitan je u prevenciji gripe i prehlade.
   
5. Ginekologija – nedostatak cinka kod muškarca i žena može dovesti do steriliteta. Nedostatak cinka u trudnoći dovodi do usporenog razvoja ploda, odvajanja posteljice, spontanog pobačaja.
   
6. Opadanje kose zavisi od cinka, ali i deficita B complexa, kalcijuma , gvožđa, silicijuma, nezasićenih masnih kiselina.
   
7. Kožna oboljenja – kod akni vulgaris cink ima isti efekat kao i antibiotska terapija s tim da se koristi doza od 60-90mg dnevno. Oboljeli od psorijaze, atopijskog dermatitisa imaju deficit cinka.
   
8. Oboljenja jetre – jetra je centar enzimskog djelovanja. Kod ciroze se javlja deficit cinka i kod alkoholizma takođe.
   
9. Psihijatrija – nedostatak cinka često je povezan sa apatijom, letargijom, umnom retardacijom, depresijama, psihozama, šizofrenijom. Predmenstrualna stanja napetosti  i depresije poslije porođaja mogu biti prouzrokovane visokim nivoom bakra. Cink je antagonist bakra tj. ubrzava njegovo izlučivanje. Uspjesi su postignuti i kod anoreksije. Početna doza je 3x15mg dnevno i povećava se do 3x50mg u trajanju od 4 mjeseca i rezultiralo je značajnom normalizacijom tjelesne težine, apetita i čula ukusa. Nedostatak cinka i vitamina B6 mogu da blokiraju metabolizam prostaglandina, što opet može da dovede do depresije, hiperaktivnosti i drugih nervnih poremećaja.
   
10. Reumatološka oboljenja –u slučaju artritisa preporučuje se suplementacija cinkom i dolazi do znatnog poboljšanja otoka na zglobovima, smanjenja ukočenosti, boljeg hoda i boljeg opšteg stanja. Treba imati na umu da puno antiinflamatornih lijekova koji se koriste u terapiji reumatoidnog artritisa dugoročno uzrokuju nedostatak cinka. U slučaju da pacijenti koriste ove lijekove (kortikosteroide, nesteroidni reumatici, penicilamini) obavezno je da piju suplement cinka.
    
11. Trovanje teškim metalima. Cink je rutinska terapija kod intoksikacijre teškim metalima kao što su olovo, živa, aluminijum, bakar…
    
12. U terapiji kod upale prostate i infekcije mokraćnih puteva , kao i doba pubeteta povećana je potreba za cinkom.

Ukoliko biste željeli da provjerite vitaminsko mineralni sastav vašeg tijela i dobijete informaciju da li vam nedostaje određeni vitamin – vaš termin za nutricionistički pregledm možete da zakažete ovdje.

PREKOMJERNA DOZA CINKA

Prekomjerna doza se javlja rijetko. Tek doza preko 150mg na dan tokom nekoliko nedelja , dovodi do imunološkog dizbalansa.

U doba borbe sa Corona virusom i bojazni za imunitet trebamo krenuti od jednostavnih stvari koje svako od nas može da uradi. Svakodnevnim boravkom na svježem vazduhu (pa čak i na balkonu) i po suncu osigurat ćete sebi potrebnu dnevnu dozu vitamina D. Obratite pažnju na namirnice bogate vitaminom D i cinkom ili uzmite preparat cinka i vitamin D.

Cink kao dodatak prehrani možete da naručite u našem web shopu:

U slučaju da imate neka pitanja vezano za prehranu i adekvatnu suplementaciju možete me kontaktirati na telefon 066/942-620. Sve konsultacije su besplatne i bit će mi drago da vam pomognem.

Mr sc.dr Gordana Ljoljić Dolić, specijalista fizijatar-nutricionista

Zakažite vam termin za pregled kod nutricioniste ovdje.

Ukoliko vam se svidio ovaj tekst preporučujem vam da pročitate i: Vitamin C u borbi protiv Corona virusa.